యజ్ఞ్నోపవీత ధారణ

"గాయంతం త్రాయతే ఇతి గాయత్రీ"

ఓం భూర్భువస్సువఃతథ్సవితుర్వరేణ్యంభర్గోదేవస్య ధీమహి ।ధియో యో నః ప్రచోదయాత్ ॥ 1।

శరీర శుద్ధి

శ్లొ॥ అపవిత్రః పవిత్రొ వా సర్వావస్థాం గతోఽపివా । యః స్మరేత్ పుండరీకాక్షం స బాహ్యాభ్యంతరశ్శుచిః ॥ 2॥

ఆచమనం

ఓం ఆచమ్య । ఓం కెశవాయ స్వాహా । ఓం నారాయణాయ స్వాహా । ఓం మాధవాయ స్వాహా । ఓం గొవిందాయ నమః । ఓం విష్ణవె నమః । ఓం మధుసూదనాయ నమః । ఓం త్రివిక్రమాయ నమః । ఓం వామనాయ నమః । ఓం శ్రీధరాయ నమః । ఓం హృషీకెశాయ నమః । ఓం పద్మనాభాయ నమః । ఓం దామొదరాయ నమః । ఓం సంకర్షణాయ నమః । ఓం వాసుదెవాయ నమః । ఓం ప్రద్యుమ్నాయ నమః । ఓం అనిరుద్ధాయ నమః । ఓం పురుషొత్తమాయ నమః । ఓం అధొక్షజాయ నమః । ఓం నారసింహాయ నమః । ఓం అచ్యుతాయ నమః । ఓం జనార్ధనాయ నమః । ఓం ఉపెంద్రాయ నమః । ఓం హరయె నమః । ఓం శ్రీకృష్ణాయ నమః । ఓం శ్రీకృష్ణ పరబ్రహ్మణె నమొ నమః । 3।

భూతొచ్చాటన

ఉత్తిష్ఠంతు । భూత పిశాచాః । యె తె భూమిభారకాః । యె తెషామవిరొధెన । బ్రహ్మకర్మ సమారభె । ఓం భూర్భువస్సువః । 4।

ప్రాణాయామం

ఓం భూః । ఓం భువః । ఓగ్ం సువః । ఓం మహః । ఓం జనః । ఓం తపః । ఒగ్ం సత్యం । ఓం తథ్సవితుర్వరెణ్యం భర్గొ దెవస్య ధీమహి । ధియొ యొ నః ప్రచొదయాత్ ॥ఒమాపొజ్యొతీ రసొఽమృతం బ్రహ్మ భూ-ర్భువ స్సువరోం ॥ 5।

సంకల్పం

మమొపాత్త, దురితక్షయద్వారా, శ్రీ పరమెశ్వర ప్రీత్యర్థం, శుభె, శొభనెముహూర్తె, మహావిష్ణొరాజ్ఞయా, ప్రవర్తమానస్య అద్యబ్రహ్మణః ద్వితీయపరార్థె, శ్వెతవరాహకల్పె, వైవశ్వతమన్వంతరె, కలియుగె, ప్రథమపాదె, జంభూద్వీపె, భరతవర్షె, భరతఖండె, అస్మిన్ వర్తమాన వ్యావహారిక చాంద్రమానెన ------- సంవత్సరె ------ అయనె ------- ఋతౌ ------- మాసె ------- పక్షె ------- తిధౌ ------ వాసరె -------- శుభనక్షత్రె (భారత దెశః - జంబూ ద్వీపె, భరత వర్షె, భరత ఖండె, మెరొః దక్షిణ/ఉత్తర దిగ్భాగె; అమెరికా - క్రౌంచ ద్వీపె, రమణక వర్షె, ఐంద్రిక ఖండె, సప్త సముద్రాంతరె, కపిలారణ్యె) శుభయొగె శుభకరణ ఎవంగుణ విశెషణ విశిష్ఠాయాం శుభతిథౌ శ్రీమాన్ -------- గొత్రస్య ------- నామధెయస్య (వివాహితానాం - ధర్మపత్నీ సమెతస్య) శ్రీమతః గొత్రస్య మమొపాత్తదురితక్షయద్వారా శ్రీపరమెస్వర ప్రీత్యర్ధం మమ సకల శ్రౌతస్మార్త నిత్యకర్మానుష్ఠాన యొగ్యతాఫలసిధ్యర్ధం నూతన యజ్ఞొపవీతధారణం కరిష్యె । 6।

యజ్ఞొపవీత ధారణ

యజ్ఞొపవీత ప్రాణ ప్రతిష్ఠాపనం కరిష్యె। శ్లొ॥

ఓం అసునీతె పునరస్మాసు చక్షుః పునఃప్రాణమిహ నొ ధెహి భొగం । జ్యొక్పశ్యెమ సూర్యముచ్చరం తమనుమతె మృడయా నః స్స్వస్తి ॥ అమృతం వై ప్రాణా అమృతమాపః ప్రాణానేవ యథాస్థానముపహ్వయతే । 7।

యజ్ఞొపవీత మంత్రం

ఆచమ్య (చే.) ||

పూర్వోక్త ఏవం గుణ విశేషణ విశిష్టాయాం శుభ తిథౌ మమ శ్రౌత స్మార్త నిత్య నైమిత్తిక కర్మానుష్ఠాన యోగ్యతా సిద్ధ్యర్థం (నూతన) యజ్ఞోపవీత ధారణం కరిష్యే || అస్య శ్రీ యజ్ఞోపవీతమితి మంత్రస్య పరమేష్ఠీ ఋషిః, పరబ్రహ్మ పరమాత్మా దేవతా, త్రిష్టుప్ ఛందః, యజ్ఞోపవీతధారణే వినియోగః ||

ఓం యజ్ఞోపవీతం పరమం పవిత్రం|ప్రజాపతేర్యత్సహజం పురస్తాత్ ||

ఆయుష్యమగ్ర్యం ప్రతి ముంచ శుభ్రం|యజ్ఞోపవీతం బలమస్తుతేజః ||

ఆచమ్య (చే.) ||

(గృహస్థులకు మాత్రమే) పూర్వోక్త ఏవం గుణ విశేషణ విశిష్టాయాం శుభ తిథౌ మమ ఉద్వాహానంతర (గార్హస్థ్య) కర్మానుష్ఠాన (యోగ్యతా) సిద్ధ్యర్థం ద్వితీయ యజ్ఞోపవీత ధారణం కరిష్యే ||

ఓం యజ్ఞోపవీతం పరమం పవిత్రం|ప్రజాపతేర్యత్సహజం పురస్తాత్ ||

ఆయుష్యమగ్ర్యం ప్రతి ముంచ శుభ్రం|యజ్ఞోపవీతం బలమస్తుతేజః ||

ఆచమ్య (చే.) ||

(గృహస్థులకు మాత్రమే) పూర్వోక్త ఏవం గుణ విశేషణ విశిష్టాయాం శుభ తిథౌ ఉత్తరీయార్థం తృతీయ యజ్ఞోపవీతధారణం కరిష్యే ||

ఓం యజ్ఞోపవీతం పరమం పవిత్రం|ప్రజాపతేర్యత్సహజం పురస్తాత్ ||

ఆయుష్యమగ్ర్యం ప్రతి ముంచ శుభ్రం|యజ్ఞోపవీతం బలమస్తుతేజః ||

పూర్వోక్త ఏవం గుణ విశేషణ విశిష్టాయాం శుభ తిథౌ నూతన యజ్ఞోపవీతే మంత్ర సిద్ధ్యర్థం యథాశక్తి గాయత్రీ మంత్రజపం కరిష్యే ||

గాయత్రీ ధ్యానము ||

ముక్తా విద్రుమ హేమ నీల ధవళచ్ఛాయైర్ముఖైస్త్రీక్షణైః యుక్తామిన్దు నిబద్ధ రత్నమకుటాం తత్త్వార్థ వర్ణాత్మికామ్ |

గాయత్రీం వరదాభయాఙ్కుశ కశాశ్శుభ్రంకపాలం గదాం శంఖం చక్రమథారవిన్దయుగళం హస్తైర్వహన్తీం భజే ||

గాయత్రీ జపం (చే.) ||

ఓం భూర్భువస్సువః | తత్సవితుర్వరేణ్యమ్ | భర్గో దేవస్య ధీమహి | ధియో యోనః ప్రచోదయాత్ ||

ఆచమ్య (చే.) ||

పూర్వోక్త ఏవం గుణ విశేషణ విశిష్టాయాం శుభ తిథౌ జీర్ణయజ్ఞోపవీత విసర్జనం కరిష్యే |

ఉపవీతం ఛిన్నతంతుం జీర్ణం కశ్మలదూషితమ్ |

విసృజామి యశో బ్రహ్మవర్చో దీర్ఘాయురస్తు మే ||

ఏతావద్దిన పర్యంతం బ్రహ్మత్వం ధారితం మయా |

జీర్ణత్వాత్ త్వత్ పరిత్యాగో గచ్ఛ సూత్ర యథా సుఖమ్ ||

యజ్ఞోపవీతం యది జీర్ణవంతం వేదాంత నిత్యం పరబ్రహ్మ సత్యమ్ |

ఆయుష్యమగ్ర్యం ప్రతిముంచ శుభ్రం యజ్ఞోపవీతం విసృజస్తుతేజః ||

ఇతి జీర్ణ యజ్ఞోపవీతం విసృజేత్ |

సముద్రం గచ్ఛస్వాహాఽన్తరిక్షం గచ్ఛస్వాహా ||

ఓం తత్సత్ బ్రహ్మార్పణమస్తు ||

అభివాదః (ప్రవర)

చతుస్సాగర పర్యంతం గొ బ్రాహ్మణెభ్యః శుభం భవతు । ... ప్రవరాన్విత ... గొత్రః ... సూత్రః ... శాఖాధ్యాయీ ... అహం భొ అభివాదయె ॥

ఈశ్వరార్పణం

కాయెన వాచా మనసెంద్రియైర్వా । బుద్ధ్యాఽఽత్మనా వా ప్రకృతె స్స్వభావాత్ । కరొమి యద్యత్-సకలం పరస్మై శ్రీమన్నారాయణాయెతి సమర్పయామి ॥ హరిః ఒం తత్సత్ । తత్సర్వం శ్రీ పరమెశ్వరార్పణమస్తు ।